فیزیوتراپی سکته مغزی

انجام فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی خفیف و شدید (آموزش حرکات)

پس از سکته مغزی، سلول‌های جدیی در مغز ما نمی‌توانند رشد کنند تا جایگزین سلول‌های آسیب‌دیده شوند اما مغز قادر است سلول‌های سالم خود را دوباره سازماندهی کرده و آنچه را از دست داده جبران کند. به این فرایند، نوروپلاستیسیتی گفته می‌شود.

این فرایند در دوره توان‌بخشی پس از سکته مغزی قابل انجام است و متخصص فیزیوتراپی راهنمایی‌های تخصصی در مورد نحوه بازآموزی حرکات و بازیابی عملکرد را به شما ارائه خواهد کرد. متخصص فیزیوتراپی غالباً با همکاری متخصصان دیگر به شما در حل طیفی از مشکلات ناشی از سکته مغزی کمک خواهد کرد. متخصصین طب شغلی، گفتار درمانی و زبان درمانی نیز به شما کمک خواهند کرد.

 سکته مغزی چگونه بر حرکات بدن تأثیر می‌گذارد؟

 ضعف یا فلج کامل

ممکن است شما دچار ضعف یا حتی فلج کامل (همیپلاژی) در عضلات یک طرف بدن خود شوید. این عارضه باعث می‌شود که انجام حرکات و استفاده از اندام‌ها برای شما دشوار شود. ممکن است در زمانی که می‌خواهید از اندام‌های بدن خود استفاده کنید، آنها به گونه‌ای متفاوت حرکت کنند.

به عنوان مثال، ممکن است زمانی که می‌خواهید یک گام به جلو بردارید، لگن شما به سمت بالا حرکت کند یا آرنج شما رمانی که می‌خواهید یک شی را بلند کنید به سمت خارج حرکت کند.

 بی‌حسی یا سوزش

سمت آسیب‌دیده بدن ممکن است احساس‌های متفاوتی داشته باشد. اندام‌های شما ممکن است سنگین شوند زیرا ضعف باعث شده که حرکت دادن آنها برای شما دشوار شود یا ممکن است این اندام‌ها دچار بیحسی شده باشند (مانند اتفاقی که پس از تزریق داروی بیحسی در دندان شما می‌افتد).

برخی افراد نیز ممکن است احساس‌های غیرعادی دیگری نظیر احساس سوزن سوزنی شدن، گرما و سرما یا احساس این که در زیر پوست آنها آب حرکت می‌کند داشته باشند. گاهی اوقات نیز این احساس‌ها با درد همراه هستند.

اختلال در تعادل

مکن است شما با وضعیت بدنی یا حفظ تعادل خود نیز مشکل داشته باشید و صاف ایستادن برای شما دشوار باشد و حتی ممکن است زمین بخورید.

بالا رفتن احتمال آسیب‌دیدگی

مفاصل در سمت آسیب‌دیده بدن مانند شانه‌ها ممکن است مستعد آسیب‌دیدگی شوند، به عنوان مثال، اگر بازوی شما کشیده شود یا وزن آن باعث کشیدگی آن شود. این ممکن است باعث دررفتگی جزئی (که به آن ساب لوکساسیون گفته می‌شود) یا ابتلا به شانه یخ‌زده شود که در آن شانه دردناک شده و حرکت دادن آن به سختی انجام می‌شود.

 خشکی ماهیچه‌ها

برخی عضلات در سمت آسیب‌دیده بدن ممکن است خشک شوند (غالباً مچ دست، انگشتان دست و مچ پا) که می‌تواند باعث محدود شدن حرکات مفاصل شود و برخی افراد نیز ممکن است دچار اسپاسم‌های عضلانی یا نوعی خشک‌شدگی عضلانی به نام اسپاستیسیتی شوند.

چه موقع باید انجام اقدامات فیزیوتراپی را شروع کرد؟

از 24 ساعت پس از بروز سکته مغزی از شما خواسته می‌شود که برخیزید و در حدی که می‌توانید حرکت کنید، این حرکات ممکن است ادامه فعالیت‌های قبلی شما باشد یا ممکن است فقط در حد نشستن روی یک صندلی باشد.

در مراحل اولیه و برای افرادی که مشکلات آنها نسبتاً خفیف است، اقدامات فیزیوتراپی بر جلوگیری از بروز عوارض و بازیابی توانایی‌های حرکتی و انجام فعالیت‌ها تمرکز دارد. با گذشت زمان، تمرکز اقدامات فیزیوتراپی بر کمک به افزایش استقلال فردی و انجام کارهای مهم فردی مانند استفاده از تجهیزات یا انجام کارها به روشی متفاوت خواهد بود.

 اقدامات فیزیوتراپی شامل چه کارهایی می‌شود؟

ارزیابی اولیه و مراقبت از سکته مغزی

پس از بروز سکته مغزی، شما باید در اسرع وقت و پس از پذیرش در بیمارستان توسط متخصص فیزیوتراپی مورد معاینه قرار گیرید. این ارزیابی شامل بررسی همه مشکلات پزشکی شما قبل از بروز سکته قلبی نیز می‌شود. تشخیص همه مشکلات حرکتی در ابتدا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است تا بتوان مراقبت‌های مورد نیاز را برای تسریع روند بهبودی به کار بست.

مراقبت خوب در روزهای اول پس از ابتلا به سکته مغزی در جلوگیری از خشک‌شدگی مفاصل و انقباض عضلات نقش بسیار مهمی دارد. اگر شما مجبور به ماندن در رختخواب یا نشستن روی صندلی هستید، درمانگر با تلاش برای تغییر وضعیت شما به منظور بهبود وضعیت بدنی و افزایش تعادل، درمان را شروع می‌کند تا شما احساس راحتی بیشتری داشته باشید. اگر یک طرف بدن شما فلج شده باشد، برای جلوگیری از بروز آسیب‌دیدگی و اسپاسم باید وضعیت بدنی شما اصلاح شود.

اگر شما قادر به حرکت کردن نیستید به یک تشک خاص نیاز دارید و پرستار باید شما را در فواصل زمانی مشخص و برابر حرکت دهد (معمولاً هر دو ساعت یک مرتبه) تا از شکل‌گیری زخم بستر جلوگیری شود.

اگر شما قادر به حرکت کردن نیستید احتمالاً باید اقدامات فیزیوتراپی مرتبط با قفسه سینه برای شما انجام شود تا از عفونت ریه‌ها جلوگیری شود. در صورت امکان، به شما کمک می‌شود تا بنشینید زیرا این کار از ایجاد لخته خون در ریه‌ها جلوگیری کرده و تنفس شما را بهبود بخشیده و به روند بهبودی شما کمک می‌کند.

اگر پس از 24 ساعت، شما هنوز مشکلات اساسی داشتید باید توسط تیم توان‌بخشی در طول 5 روز کاری تحت معاینه کامل چند رشته‌ای قرار گیرید.

تجهیزات

با این که بیشتر افراد توانایی‌های خود را برای راه رفتن بازمی‌یابند اما برخی نیز نمی‌توانند یا برخی دیگر ممکن است قادر باشند فقط مسیر کوتاهی را مثلاً در اطراف منزل راه بروند.

اگر شما نیز در این گروه از افراد هستید، متخصص فیزیوتراپی و متخصص طب شغلی به شما ویلچر خواهد داد و نحوه انجام کارها با استفاده از آن را نیز به شما آموزش می‌دهد. پس از معاینه، آنها تجهیزات مورد نیاز مانند یک بالابر برای رفتن روی صندلی یا روی تخت را برای شما تجویز می‌کنند.

ممکن است نیاز باشد که شرایط منزل متناسب با وضعیت شما تغییر یابد مثلاً به یک رمپ یا سطح شیب‌دار یا یک در ورودی عریض‌تر نیاز داشته باشید. متخصص فیزیوتراپی همچنین تجهیزات دیگر که به شما در انجام کارها کمک می‌کنند مانند چارچوب‌هایی برای راه رفتن، رولاتورها (فریم‌های چرخ‌دار برای پیاده‌روی) و عصا را برای شما تأمین می‌کند.

 حرکت دوباره

اگر علائم پس از گذشت چند روز بهبود نیافت و شما از نظر پزشکی به وضعیت پایدار رسیده بودید، متخصص فیزیوتراپی از درمان‌های فعال‌تر برای آموزش نحوه انجام اموری که شما با آنها مشکل دارید و همچنین آموزش حرکت دادن دوباره اندام‌ها استفاده می‌کند.

هر چه پس از سکته مغزی بیشتر تحت درمان قرار گیرید، خواهید توانست فعالیت‌های بیشتری انجام دهید. در دستورالعمل‌ها توصیه می‌شود که زمانی که در بیمارستان تحت برنامه‌های توان‌بخشی هستید باید حداقل 45 دقیقه در روز هر نوع درمان را انجام دهید.

زمانی که شما از نظر پزشکی به ثبات و پایداری رسیدید، افزایش حرکت هر چه بیشتر شما مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرد. این شامل حرکت کردن در اطراف رختخواب و سپس از رختخواب به سمت صندلی، نشستن و ایستادن، راه رفتن با کمک یا بدون کمک و در نهایت بالا رفتن از پله‌ها می‌شود. این فرایند احتمالاً یک فرایند تدریجی و کند است و باید هر مرحله آن به درستی انجام شود تا شما در نهایت بتوانید با حفظ تعادل خود این حرکات را انجام دهید.

نشستن مطمئن و بی‌خطر روی رختخواب به مراتب دشوارتر از نشستن روی صندلی است بنابراین ممکن است شما بتوانید در حالی که بالش‌هایی را در سمت آسیب‌دیده بدن خود قرار داده‌اید روی یک صندلی مناسب در کنار تخت خود بنشینید. این کار به شما کمک می‌کند که تعادل خود را بازیافته و خط میانه خود را احساس کنید (خطی فرضی که بدن را به دو قسمت چپ و راست تقسیم می‌کند).

زمانی که شما آماده شدید، درمانگر با استفاده از بالابر یا با کمک دو یا سه حامی دیگر، شما را روی پاهایتان نگه می‌دارد.

با این کار شما این امکان را خواهید داشت که وزن بدن خود را تحمل کرده و از عضلات میان تنه، لگن‌ها و پاهای خود استفاده کنید. اگر شما برای به دست آوردن دوباره قدرت و انعطاف‌پذیری خود به زمان بیشتری نیاز داشته باشید، درمانگر از شما نخواهد خواست که راه بروید.

 تمرینات ورزشی

شما غالباً حین انجام اقدامات فیزیوتراپی باید تمرینات ورزشی را انجام داده و برخی مهارت‌ها که نیاز به ارتقا آنها دارید را تمرین کنید بنابراین اگر شما در حفظ تعادل خود در هنگام ایستاندن مشکل دارید احتمالاً از شما خواسته می‌شود که ایستادن را بیشتر تمرین کنید.

اگر شما در بلند کردن دست خود مشکل داشته باشید از شما خواسته می‌شود که فعالیت‌هایی را تمرین کنید که در آنها باید دست خود را بالا ببرید. اگر در راه رفتن مشکل داشته باشید باید بیشتر راه بروید.

روش‌های مختلفی برای تمرین کردن وجود دارد. شما این تمرینات و به خصوص کارها و حرکاتی که باید پس از آموزش انجام دهید را یک به یک با کمک متخصص فیزیوتراپی انجام می‌دهید. همچنین ممکن است شما با دستیار فیزیوتراپی در یک گروه تمرین کنید یا به شما فعالیت‌ها و تمریناتی داده شود که آنها را خودتان در خارج از جلسات فیزیوتراپی انجام دهید.

یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشکلاتی که افراد مبتلا به سکته مغزی با آن مواجه هستند، ضعف در دست‌ها و پاها است. این مشکل نیز با انجام تمرینتان تقویتی تا حدودی برطرف خواهد شد. تمرینات ورزشی استقامتی و تمرینات کششی نیز برای جلوگیری از خشک‌شدگی مفاصل و اسپاسم عضلانی مفید و مؤثر واقع می‌شوند.

شما این تمرینات را می‌توانید به روش‌های مختلفی انجام دهید. ممکن است شما این تمرینات را تحت نظارت متخصص فیزیوتراپی یا دستیار او یا در قالب یک گروه تمرینی یا کلاس‌های آموزشی دوره‌ای یا به تنهایی در باشگاه انجام دهید. شما همچنین می‌توانید این تمرینات را خودتان به طور مستقل و خارج از جلسات رسمی درمانی نیز انجام دهید. با متخصص فیزیوتراپی در مورد این که کدام روش برای شما مناسب است مشورت کنید.

 اعضای خانواده و همکاران چه کمکی می‌توانند بکنند؟

این امکان برای اعضای خانواده، دوستان و همکاران شما وجود دارد که در جلسات توان‌بخشی در کنار شما حضور داشته باشند. آنها می‌توانند به شما در انجام برنامه‌های توان‌بخشی و تمرینات ورزشی پس از این که از بیمارستان ترخیص شدید کمک کنند.

متخصص فیزیوتراپی ممکن است به اعضای خانواده و همکاران شما نحوه کمک کردن به شما در هنگام انجام تمرینات که شامل فعالیت‌های روزمره نیز می‌شود را بیاموزد.

اگر شما برای انجام فعالیت‌های روزمره خود نظیر لباس پوشیدن، به رختخواب رفتن یا خارج شدن از رختخواب یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها به کمک نیاز دارید آنگاه متخصص فیزیوتراپی به اعضای خانواده یا همکاران شما آموزش می‌دهد که چگونه به شما کمک کنند همچنین به شما آموزش می‌دهند که از وسایلی که در اختیار دارید چگونه استفاده کنید.

 درمان من چه موقع به پایان می‌رسد؟

دروان بهبودی بیشتر افراد در اولین هفته‌های پس از بروز سکته مغزی سریع طی می‌شود. پس از حدود 3 ماه، معمولاً روند بهبودی کند می‌شود. پس از این مدت، بهبودی حاصل می‌شود زیرا شما قوی‌تر و متناسب‌تر شده‌اید و می‌تواند بیشتر از بدن خود استفاده کنید، توجه داشته باشید که این به دلیل بهبودی مغز پس از آسیب‌دیدگی ناشی از سکته مغزی نیست.

مغز شما قادر به ایجاد تغییرات چالشی است شبیه زمانی که می‌خواهید یک مهارت جدید را یاد بگیرید. به این فرایند، نوروپلاستیسیتی گفته می‌شود و به روشی که مغز برای بهبودی پیش می‌گیرد اشاره دارد. سلول‌های مغز نمی‌توانند دوباره رشد کنند اما قسمت‌های دیگر مغز می‌توانند وظایف آنها را به عهده بگیرند.

اگر مشکلات ناشی از سکته مغزی ادامه داشت، شما باید برنامه توان‌بخشی خود (شامل برنامه‌های فیزیوتراپی) را تا زمانی که لازم است ادامه دهید؛ یعنی تا زمانی که شما اهداف مشخصی داشته باشید و درمان به پیشروی شما در جهت دست‌یابی به این اهداف کمک کند.

شما باید 6 ماه پس از بروز سکته قلبی دوباره مورد معاینه قرار گیرید تا مشخص شود که آیا به ادامه درمان نیاز دارید یا باید برنامه درمانی شما تغییر یابد. در هر زمانی اگر مشکل جدیدی پیش آمد یا مشکلات قبلی دوباره شروع شد باید به پزشک عمومی یا مشاور مراجعه کنید تا شما را به متخصص فیزیوتراپی ارجاع دهد.

در حال حاضر سیستم مستقیم ارجاعی به شما این امکان را می‌دهد که مستقیماً با تیم یا دپارتمان درمان تماس حاصل کرده و بدون نیاز به رفتن نزد پزشک عمومی از آنها نوبت بگیرید.

 نکاتی در مورد دوران بهبودی

•    تمرینات ورزشی که درمانگر به شما داده است را انجام دهید.

•    تمرینات خود را هر روز و رأس یک ساعت معین انجام دهید

•    از یک دفترچه برای ثبت چیزهای مورد نیاز و کارهایی که باید انجام دهید استفاده کنید.

•    به یاد داشته باشید که باید تا آنجا که می‌توانید باید از قسمت‌های آسیب‌دیده بدن خود بیشتر استفاده کرده و آنها را در انجام فعالیت‌ها درگیر کنید.

•    بسیاری از افراد نگرانند که انجام این فعالیت‌ها باعث بروز دوباره سکته مغزی شود که این احتمال بسیار کم است اما اگر شما درد داشتید یا به شدت دچار تنگی نفس شدید باید انجام آنها را متوقف کنید. اگر این مشکلات پس از مدت کوتاهی استراحت رفع نشد باید به پزشک مراجعه کنید.

•    صبور باشید. هدف شما بلند مدت است و نباید انتظار دست‌یابی سریع به نتایج را داشته باشید.

•    اگر شما پس از ابتلا به سکته مغزی از خستگی مفرط رنج می‌برید، انجام تمرینات ورزشی می‌تواند به شما کمک کند اما به آرامی شروع کنید و به تدریج تمرینات خود را افزایش دهید. زمانی از روز را برای انجام تمرینات انتخاب کنید که دران احساس شادابی بیشتری می‌کنید.

•    وزن خود را در حد وزن سالم و مناسب حفظ کنید.

•    به یک گروه ورزشی یا کلوپ افراد مبتلا به سکته مغزی بپیوندید تا با افراد دیگر آشنا شده و توسط آنها به انجام اقدامات درمانی خود ترغیب شوید.

•    در مورد ادامه فعالیت‌های ورزشی و فعالیت‌های لذت‌بخش دیگر خود با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید.

درمان علائم سکته مغزی خفیف و شدید با حرکات فیزیوتراپی

فیزیوتراپی سکته مغزی